Петер Гельдернский

Материал из Википедии — свободной энциклопедии
Перейти к навигации Перейти к поиску

Петер Гельдернский (нем. Peter Bastard von Geldern; 1513Граве — 12 февраля 1566, Кампен) — гауптман ландскнехтов,.внебрачный сын герцога Гельдерна Карла Эгмонта.

Биография[править | править код]

Петер Гельдернский был внебрачным ребёнком герцога Гельдерна Карла Эгмонда, матерью могла быть Мария ван Зейдерштейн из Граве или Гельдерна, от которой у правителя[1][2] также была дочь Анна Гельдернская[3][4][5][6] Сводным братом Петера был Карл Гельдернский, капитан наёмников и лагерный маршал на службе у Гельдерна, Габсбургов, Франции и Данцига.

Весной 1534 г. предложил свою службу ландграфу Гессена Филиппу.[7]

В 1535 г. командовал ротой ландскнехтов (Fähnlein) на службе графа Ольденбурга Христофа в Графской распре.

После неудачной осады Хальмстада капитаны Маркс Мейер, Мишель Блек, Петер Гельдернский и Йорген Кок отвели свои войска в Хельсингборг.[8] В ходе битвы при Хельсенборге 14 января 1535 г. после измены датского рейхсмаршала Тиге Краббе Петер Гельдернский вместе с Маркусом Мейером и Михаэлем Блоком был пленён.[9][10][11] Петеру удалось сбежать из-под стражи имперского советника Хольгера Грегерсена Ульфштанда в замке Хекеберга в Скании,[12] спустившись на веревке через окно на разорванном листе..[13]

Был свидетелем на свадьбе внучки Карла Эгмонта Елизаветы фон Бюрен и сеньора Берга Крахта ван Кампхёйзена[14]

В 1537/38 гг. упоминается как штатгальтер Тила.[15] В 1538 г. Карл фон Эгмонд умер, душеприказчики граф Юст фон Бронкхорст-Боркуло, граф Кристоф фон Мёрс и Саар Верден и Крыс Зегер ван Арнем[16] через год дали Петеру и его сводному брату Адольфу равную долю десятины в Грот-Дриэле (ынешний Маасдриэль), который ранее принадлежал ректору церкви Святого Сальватора в Утрехте.[17] Адольф продал свою долю в 1544 г.[18][19]

На английской службе[править | править код]

Находился на службе у Генриха VIII Английского в 1545/46 г.[20][21] До весны 1545 г. он дважды был в Англии и пообещал Генриху VIII набрать 2000 человек в Германии для службы против Франции.[22] До весны 1545 г. он дважды был в Англии и пообещал Генриху VIII набрать 2000 человек в Германии для службы против Франции. В марте 1545 года Генрих VIII написал письмо с просьбой предоставить ещё 1000 солдат и 1000 моряков..[23]

Требуемого размера удалось достичь в июне за счёт собранной в Ольденбурге и Мекленбурге и бывшей в полевом лагере между Бюхеном и Далльдорфом в герцогстве Саксен-Лауэнбург армии мекленбургского герцога Альбрехта VII,[24][25] который раздумал нападать на шведского короля Густава I Вазу.[26][27]

Английский комиссар Джон Даймок должен был переправить 2 тыс. солдат в Кале на корабле через Бремен, Гамбург и Любек.[27][20] После того, как якобы при посредничестве Дании первоначальное сопротивление герцогов Гольштейна и герцога Брауншвейг-Люнебурга Эрнста I было сломлено,[26][28] в июле 1545 г. отряд был под Бременом и страдали от нехватки еды и денег.[20] Даймок не хотел переправлять их,[29] не желая выполнять финансовые требования наёмников.[20] Петер пытался получить разрешение на проход от герцогства Клеве, желая переправить 1,2 тыс. солдат в Англию через испанские Нидерланды.[30] Однако 14 или 15 июля 1545 г. несколько отрядов в Бремене были рассеяны кавалеристами архиепископа Кристофа фон Брауншвейг-Вольфенбюттеля,[31] после чего мародерствовали в графствах Бентгейм и Текленбург.[32]

Петеру Гельдернскому не удалось прибыть в Антверпен к июню, как он обещал Даймоку,[33] ибо был задержан в Лингене графом Конрадом фон Теленбург-Шверин[28] и был освобождён в обмен на обещание выплатить 2 тыс. ангелот за нанесённый его наёмниками ущерб.[34] zu zahlen.[29]

Граф Текленбургский отказался от своих притязаний, когда узнал, что Питер Бастард распоряжается средствами от имени английского короля.[32][29] Петер столкнулся с враждебностью со стороны Джона Даймока,[29] рядовых солдат,[35] клерка Клауса Тапхорна (Николаса Тафорена)[36][27][22] или имперского дипломата Корнелиуса Скеппера[37] В письме королю наёмник опровергал выдвигаемые против него обвинения.[22]

Каракка с ландскнехтами (Генс Гольбейн-Младший, 1533 год).

Летом 1545 года император Карл V запретил вербовку солдат для иностранных монархов в Германии. После этого сенат Гамбурга отказался переправлять солдат через свой порт,[38][27] рекомендовав перебраться в Эмден.[39] Президент Тайного совета Габсбургов Лойс де Шор пригрозил Петеру повешением за ненадлежащую вербовку.[40]

В августе 1545 г. капитаны Фридрих фон Райффенберг, Годдерт (Годефрой) фон Бохольц цу Пеш, Эйтель Вольф фон Гуденберг и Петер Гельдернский планировали за 2 недели переправить войска для Генриха VIII из Кобленца и Сайне, где Рейффенберг владел замком, к Булони-сюр-Мер и Кале[41][42][43][44][45][46][41][47] Ландграф Филипп I писал Генриху VIII, что герцог Брауншвейг-Люнебурга Генрих II за счёт французского финансирования пытался саботировать кампанию, чтобы эти люди поступили на службу к его племяннику Францу I[48][49]

Весной 1546 г. Петер Гельдернский поссорился с пфальграфом Нойбурга Филиппом, получившим патент полковника от Генриха VIII.[50] После примирения Филипп хотел принять его в Антверпене в апреле 1546 г. в качестве капитана отряда пехотинцев на службе у английского короля.[51] В июле 1546 г. Петер числился в списке на получение английских выплат.[52] Сводный брат Петра Карл Гельдернский примерно в то же время служил на стороне французского короля Франциска I.

После окончания войны и заключения 7 июня 1546 г. Ардрского договора между Англией и Францией Фридрих фон Рейфенберг и его войска поступили на службу к ландграфу Филиппу I, после его поражения в Шмалькальденской войне — на службе у французского короля Генриха II. Возможно, как и другие его офицеры, Петер Гельдернский был в его войске.

Примечания[править | править код]

  1. Auch: Maria van Enderstein.
  2. Als Mutter wird in älterer Literatur unzutreffend auch Johanna (Anna) van Rietwijck (1490—1562) aus Grave genannt, die Mutter seiner Halbschwester Catharina van Gelre.
  3. Urkunden vom 21. August 1537 und 9. Februar 1538; Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland (AA 0608 / Paffendorf, Urkunden AA 0608, Nr. 670 und 672).
  4. ⚭ I. 1520 Adriaan van Buren (1495—1527), Herr von Aldenhaag bei Buren-Zoelen, Amtmann in Neder-Betuwe, Richter zu Tiel, ⚭ II. 1530 Claes Vijgh (1505—1581) zu Blankenberg aus Nijmegen, Herr von Elst, Amtmann in Neder-Betuwe.
  5. Genealogische Sammlung des Willem Anne van Spaen la Lecq (1750—1815) im Hoghe Raad van Adel in Den Haag; nach Willem de Haas: Het Geslacht Vijgh. In: Heraldieke bibliotheek NF 2 (1880), S. 54-84, bes. S. 62.
  6. Willem Jan d’Ablaing van Giessenburg, Peter A. N. S. van Meurs: De ridderschap van het kwartier van Nijmegen. van Stockum, Den Haag 1899, S. 107 (Google-Books; eingeschränkte Vorschau).
  7. Akten, März, April 1534; Hessisches Staatsarchiv Marburg (Bestand 3 Politisches Archiv, Nr. 334)
  8. Friedrich von Alten: Graf Christoff von Oldenburg und die Grafenfehde. (1534—1536.). Perthes-Besser & Mauke, Hamburg 1853, S. 221f (Google-Books); hier «Engelborg».
  9. Brief von Jörgen Kock an Herzog Albrecht VII. an Mecklenburg vom 23. Januar 1535 aus Kopenhagen.
  10. Erik Jöransson Tegel: Her Gustaffs, Fordom Sweriges, Göthes och Wendes Konungs etc. Histories,, Bd. II. Christopher Reusner, Stockholm 1622, S. 45-47 (Google-Books)
  11. Ausführliche Darstellung durch Friedrich Wilhelm Barthold: Jürgen Wullenweber von Lübeck oder die Bürgermeisterfehde. Aus handschriftlichen und gedruckten Quellen (1835). In: Oscar Ludwig Bernhard Wolff (Hrsg.): Encyclopädie der deutschen Nationalliteratur, Bd. III. Otto Wigand, Leipzig 1847, S. 20-46, bes. S. 34f (Google-Books).
  12. Johann Isaak Pontanus: Historiae Gelricae libri XIV. Wieringen, Janssonius, Harderwijk / Amsterdam 1639, S. 777; Johann Isaak Pontanus, Arend van Slichtenhorst: XIV boeken van de Geldersse geschiedenissen. Biesen, Arnhem 1654, S. 422.
  13. Niels Krag: Annalium libri IV, hrsg. von Hans Gram. Paullus, Kopenhagen 1737, S. 77 (Google-Books); dänisch Den Stormägtigste Konge Kong Christian III. Godich, Kopenhagen 1776, S. 80 (Google-Books); Johan Christopher Georg Barfod: Märkvärdigheter rörande skånska adeln (1787—1789). Hjerta, Stockholm 1847, S. 198 (Google-Books).
  14. Urkunde vom 1. Juni 1546; Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers Doetinchem (0214-REG Regestenlijst Huis Bergh, Nr. 2597).
  15. Heiratsvertrag zwischen Cracht van Camphuyssen und Jungfer Lysbeth van Bueren, Tochter des † Adriaen van Bueren und der † Anna Bastert van Gelre vom 21. August 1537; vgl. Urkunde vom 9. Februar 1538; Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland Duisburg (Paffendorf, Urkunden Nr. 670 und 1538 Februar 9); Kaufvertrag vom 20. März 1538; Gelders Archief Arnhem (0447 Huis Soelen, Nr. 25).
  16. Johann Isaak Pontanus: Historiae Gelricae libri XIV. Wieringen, Janssonius, Harderwijk / Amsterdam 1639, S. 795; Johann Isaak Pontanus, Arend van Slichtenhorst: XIV boeken van de Geldersse geschiedenissen. Biesen, Arnhem 1654, S. 435.
  17. Anthonie Paul Schilfgaarde: Het testament van hertog Karel en zijn afstammelingen. In: Bijdragen en Mededelingen der Vereniging Gelre 50 (1950), S. 23-53, bes. S. 50f.
  18. Urkunden vom 10. September 1544; Gelders Archief Arnhem (2003 ORA Arnhem, Nr. 298 und 299).
  19. Anthonie Paul Schilfgaarde: Het testament van hertog Karel en zijn afstammelingen. In: Bijdragen en Mededelingen der Vereniging Gelre 50 (1950), S. 23-53, bes. S. 51.
  20. 1 2 3 4 Brief von John Dymocke an William Paget, 1. Baron Paget (1506—1563) vom 7. August 1545; Henry VIII: August 1545, 6-10. In: Letters and Papers, Foreign and Domestic, Henry VIII, Bd. XX/2 August-December 1545, hrsg. von James Gairdner and Robert H. Brodie. London 1907, S. 24-45 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  21. Brief von John Brigantyne an William Cecil, 1. Baron Burghley, vom 8. Juni 1560; Elizabeth: June 1560, 6-10. In: Calendar of State Papers Foreign: Elizabeth, Bd. III 1560-1561, hrsg. von Joseph Stevenson. London, 1865, S. 100—113 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  22. 1 2 3 Briefe des «Bastard of Gueldres» an Heinrich VIII. und an William Paget, 1. Baron Paget vom 18. August 1545 aus Bremen (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  23. Brief von Peter Bastard von Geldern an Heinrich VIII. vom 14. März 1545 aus Kampen (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine); Brief des englischen Kronrates an Nicholas Wotton und Sir Edward Carne vom 28. April 1545 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  24. Olof von Dalin: Geschichte des Reiches Schweden, Bd. III/1, übersetzt von Johann Carl Dähnert. Anton Ferdinand Röse, Rostock und Greifswald 1763, S. 312 (Google-Books).
  25. Caroline Emilie Andersen (Bearb.): De hansborgske Registranter, Bd. II Breve i uddrag 1543—1549. Gad, Kopenhagen 1949, S. 258 und 267.
  26. 1 2 Akten des Landgrafen Philipp, 1545; Hessisches Staatsarchiv Marburg (Bestand 3 Politisches Archiv, Nr. 1718; vgl. Nr. 1498).
  27. 1 2 3 4 Brief von John Dymock an Thomas Wiriothesley, 1. Earl of Southampton vom 7. August 1545 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  28. 1 2 Vgl. Rechnungslegung von «Nic. Taphare, clerk of the musters» vom 24. September 1545, ausgestellt in Andernach (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  29. 1 2 3 4 Brief von John Dymock an William Paget, 1. Baron Paget, vom 25. Juli 1545 aus Hamburg (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  30. Brief von Herzog Wilhelm V. von Jülich-Kleve-Berg an den kaiserlichen Hof in Geldern, wohl vom Juli 1545, erwähnt in Schreiben des Hofs von Geldern an den Statthalter vom 21. Juli 1545 aus Utrecht; Gelders Archief Arnhem (0124 Brieven van en aan de Stadhouder, Nr. 30 und Nr. 164).
  31. Brief von Edward Carne an William Paget, 1. Baron Paget, vom 1. Mai 1545 aus Brüssel (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine); Brief von Nicholas Wotton an den Kronrat vom 2. Mai 1545 aus Löwen (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  32. 1 2 Brief von Graf Konrad von Tecklenburg-Schwerin an Heinrich VIII. vom 25. Februar 1546 aus Tecklenburg (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  33. Vgl. Brief von Stephen Vaughan (1502—1549) an William Paget, 1. Baron Paget, vom Juni 1545 aus Antwerpen (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  34. Goldmünze im Wert von 7 Shilling und 6 Pence = 90 Pence.
  35. Brief von John Dymocke an William Paget, 1. Baron Paget, vom 7. August 1545 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  36. Aus 's-Hertogenbosch (Boysleducq); Bestallungsurkunde De Officio Clerici Monstrationis Almanorum concesso, 1545. In: Thomas Rymer (Hrsg.): Foedera, Conventiones, Literae, Et Cujuscunque Generis Acta Publica, inter Reges Angliae, Bd. XV. Churchill, London 1713, S. 63 (Google-Books).
  37. Brief von Cornelius Scepperus an Maria von Ungarn vom 21. August 1545 aus Guildford (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  38. Gedrucktes Verbot Kaiser Karls V. des Eintritts deutscher Söldner in ausländische Kriegsdienste, 1545; Landesarchiv NRW Abteilung Westfalen Münster (W 002 / Msc. II Kindlingersche Sammlung, Nr. 92).
  39. Brief der Stadt Hamburg an Heinrich VIII. vom 7. August 1545 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  40. Brief von Nicholas Wotton an William Paget, 1. Baron Paget, vom 25. Mai 1545 aus Worms (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  41. 1 2 Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). — Leipzig: Duncker & Humblot, 1875—1912. (нем.)
  42. Auch «Goiddert van Bocholtz; Bookhawlte» u. ä. Goddert von Bocholtz zu Wachtendonk und Grevenbroich ⚭ I. Maria von Reifferscheid († 1546), Witwe des Johann von Schönrode († nach 1541), des Herrn von Pesch, ⚭ II. vor 1555 Sandrina von Wittenhorst (Widdenhorst) († nach 1565); vgl. Prozessakten, 1554—1674; Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland Duisburg (Reichskammergericht 356 — Az. B 807/3135) u. a.
  43. Piet Dekker: Godert van Bocholt. Enige heer, grootgrondbezitter en zoutzieder van de Zijpe. Een van de oudste en trouwste dienaren van prinz Willem van Oranje. Pirola, Schoorl 1998.
  44. Hessischer Rittmeister, Herr zu Itter, verheiratet mit Ottilie von der Malsburg.
  45. Im Musters of Mercenaries Heinrichs VIII. vom 21. August 1545 passagenweise nur «the Bastard» genannt.
  46. David Potter: Henry VIII and Francis I. The Final Conflict, 1540-47. Brill, Leiden 2011, S. 321 (Google-Books; eingeschränkte Vorschau).
  47. Heinrich VIII.: Musters of Mercenaries, 21. August 1545 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine). Ähnlich diente die Rheingegend 1587 (sofern nicht eine Verwechselung mit 1545 vorliegt) als Sammelplatz für bei Bremen angeworbene, nach Frankreich ziehende Söldner-Truppen; Johann Stephan Reck: Geschichte der gräflichen und fürstlichen Häuser Isenburg, Runkel, Wied. Landes-Industrie-Comptoir, Weimar 1825, bes. S. 187 (Google-Books Архивная копия от 24 октября 2022 на Wayback Machine).
  48. Brief von Philipp I. von Hessen an Heinrich VIII. von England vom 24. August 1545 aus Friedewald (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine); Akten, August 1545; Hessisches Staatsarchiv Marburg (Bestand 3 Politisches Archiv, Nr. 1801).
  49. State Papers Published under the Authority of His Majesty’s Commission. King Henry the Eighth V. Foreign Correspondence, Bd. X 1544-1545. Murray, London 1849, S. 579 Anm. 1 (Google-Books).
  50. Bernhard Röse: Philipp der Streitbare. In: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste, Bd. XXXIII. Brockhaus, Leipzig 1847, S. 7-9, bes. S. 9.
  51. Brief des Diplomaten John Mason an William Paget, 1. Baron Paget, und Sekretär William Petre vom 23. April 1546 aus Worms (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine).
  52. A book of payments by the treasurer of Augmentations, 1547 (Eintrag für den 4. Juli 1546); Henry VIII: April 1546, 21-25. In: Letters and Papers, Foreign and Domestic, Henry VIII, Bd. XXI/1 January-August 1546, hrsg. von James Gairdner and Robert H. Brodie. London 1908, S. 305—334 (British History online Архивная копия от 27 января 2023 на Wayback Machine), u. a.